Apeîrona Anaksimandros

sêşem, 8 tîrmehê 2025

DESTPÊK

GOTAR & NIVÎS

KURDISTAN

CÎHAN

HEVPEYVÎN

WEŞAN

ÇAND Û HUNER

INFORMATION

Têkilî

Têketin

Apeîrona Anaksimandros

Made (kosmîk, arche) tişteke bêsînor e, di gerdûnê de cih digre û belav dibe. Ger made tişteke bisînor bûya, wê demê madeyên bêsînor û bêhejmar jê zêde ne dibûn. Madeyên bisînor, dema ku wextê wan dihê, diqedin û xilas dibin. ...

Admînê Malperê

Pûşper 28, 2025

127

ÇAND Û HUNER

Apeîrona Anaksimandros (B.Z.610-547)

Anaksimandros, ji Enedolê ye û şagirdê Thalesî ye. Lêbelê, nêrînên wî yên li ser gerdûnê ji nêrînên Thalesî gellekî cewaz in. Berî Zayînê di navbera salên (610-547)an de jiya ye û wekî metafîzîkzanê yekem, tê hesibandin. Li gorî felsefeya Thales cosmîk made, ango arche tiştekî berbiçav bû û ku ew jî, av bû. Lêbelê, di felsefeya Anaksîmandros de, made tişteke naxwiya ye, bêşekil û bêgewşîn e. Belam, heta dema Anaksîmandrosî, made weke tişteke bi gewşîn hatiye dîtin. Herwekî: hewa, hesin, av û wekî madeyên din yên bi gewşîn. Anaksîmandros, kosmîkê mîna tiştekî apeîron ditiye. Apeîron, bêsînor û bêgewşîn e û ji madeyên din jî, ne cihê ye. Di vê xalê de niqteyeke girîng: Apeîrona Anaksîmandros, dişibe kaosa mîtosê. Lewra apeîron, bêşekil û bêgewşîn e û naşibe tu tiştî.

Li Gor Felsefeya Anaksîmandros

1- Made (kosmîk, arche) tişteke bêsînor e, di gerdûnê de cih digre û belav dibe. Ger made tişteke bisînor bûya, wê demê madeyên bêsînor û bêhejmar jê zêde ne dibûn.

2- Madeyên bisînor, dema ku wextê wan dihê, diqedin û xilas dibin.

3- Made, tiştekê ne sehekî ye. Naxwiya û nedîtbar (abstract) e. Di vê niqteyê de, ramaneke girîng û giranbiha xwiya dike ku ew jî, di dîroka felsefeyî de wekî gavekê pêşverû dihê hesibandin. Lewra, piştî ramanên Anaksîmandros fîlozofên yewnan yên hemdemên wî, ji dewra dîtbar (concrete) derketine û berê xwe, dane raman û babetên nedîtbar (razber, soyut, abstract).

4- Heyînên (beîng) ku di gerdûnê de hene, yeko yeko xwediyê rûçikên cewaz in.

5- Heyîn: jihevçûn, beranberî, berçewtî û ji dabeşbûna apeîronê, çêdibin.

6- Dinya, xwe di nava beranberiyan de nîşanê me dide û diberîyên bingeh, germ û serma, ziwa û ter in. Dijberî jî, gişk ji apeîronê çêdibin. Lêbelê, apeîron madeyekê jihevneçûyî ye û ji ber vê yekê jî, apeîron dibe madeyeke bêşekil.

7- Madeyên din, yeko yeko ji berçewtiya apeîronê dihêne holê. Herwekî: Terî (şilî) û serma, ser rûyê erdê çêdikin û ew yek jî, di navenda gerdûnê de ye. Germ û ronahî jî, hewayê pêk dihînin.

8- Serweriya madeyên berçewt, herdem dest diguherîne. Herwekî: Madeyên germ, carinan madeyên cemidî dixin bin bandûra xwe û raserî wan dibin.

9- Ew madeyên ku demekê di bin bandûrê de dimînin, carekê din vedigerine apeîronê. Lewra, her tişt (celeb, cor, objekt, made) xwediyê imrekê kurt in û çaxê ku dema wan diqede, vedigerine aperîonê.

Çend Gotinên Anaksîmandros

1- Jiyan di deryayê de, dest pê kiriye.

2- Apeîron, hemû dinyayê diguncîne.

3- Destpêka objektan, apeîron e.

4- Aperîon pîr nabe, namire û winda (xilas) jî nabe.

5- Hatina holê, naqede.

6- Bav û kalên mirovan, di destpêkê de di laşê masiyan de hatine bûyînê û piştre, dema ku gihêjtine hêza xwe ya mirovî, wê demê gav avêtine ser rûyê erdê.

7- Objekt çava hatibin nivîsandin, dê dîsa wiha vegerin ser bûyîna xwe. Bi vê yekê re jî, ew bêedaletiya ku bi navcîtiya demê re dertê holê, objekt wan ji holê radikin.